สรุปหน่วยที่1
ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับเทคโนโลยีสารสนเทศ
ปัจจุบันนี้
เทคโนโลยีสารสนเทศมีบทบาทอย่างกว้างขวางในทุกวงการ
และเทคโนโลยีสารสนเทศกลายเป็นเครื่องมือสำคัญของการทำงานทุกด้าน
นับตั้งแต่ทางด้านการศึกษา พาณิชย-กรรม เกษตรกรรม อุตสาหกรรม สาธารณสุข การวิจัยและพัฒนา
ตลอดจนด้านการเมืองและราชการ อันที่จริงแล้วจะเห็นว่าไม่มีงานด้านใดที่ไม่มีผู้คิดประยุกต์หรือนำเทคโนโลยีสารสนเทศเข้าไปช่วยให้การทำงานนั้น
ๆ มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลยิ่งขึ้น
ในภาวะปัจจุบันที่ทั่วทุกมุมโลกมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว
ประเทศต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นประเทศด้อยพัฒนาทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมหรือประเทศที่พัฒนาแล้วก็ตาม
ต่างอยู่ในภาวะที่ต้องมีการปรับตัวกันอย่างมาก
ประเทศไทยก็เช่นเดียวกันฉะนั้นจึงถือได้ว่าเราทุกคนนั้นต่างดำเนินชีวิตอยู่ในช่วงเวลาของการเปลี่ยนแปลง
โดยเฉพาะรูปแบบทางสังคมที่เกิดขึ้น ต่างมีความต้องการที่จะรับทราบข้อมูลข่าวสาร
และพึ่งพาอาศัยข้อมูลสารสนเทศในการดำรงชีวิตประจำวันมากขึ้นทุกวัน
ซึ่งก็เป็นผลสืบเนื่องมาจากแรงผลักดันของเทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) หรือที่เรียกกันว่า IT
นอกจากนี้
ถือได้ว่าระบบคอมพิวเตอร์และระบบสื่อสารโทรคมนาคมที่ทันสมัยจะก่อให้เกิดการปฏิวัติทางเทคโนโลยีแล้ว
ยังส่งผลกระทบในวงกว้างต่อระบบเศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม และกิจกรรมระหว่างประเทศ
เปรียบเสมือนในช่วงที่มีการเปลี่ยนแปลงใช้เครื่องจักร ไอน้ำในงานอุตสาหกรรม
และถือได้ว่าเป็นยุคที่สามที่พัฒนาต่อเนื่องมาจาก ยุคเกษตรกรรม และ ยุคอุตสาหกรรม
ปัจจุบันเทคโนโลยีสารสนเทศได้สร้างการเปลี่ยนแปลงในทุกระดับ
ตั้งแต่ระบบสังคม องค์การธุรกิจ และปัจเจกชน
โดยเทคโนโลยีสารสนเทศกระตุ้นให้เกิดการปรับรูปแบบ ความสัมพันธ์ภายในสังคม
การแข่งขัน และความร่วมมือทางธุรกิจ ตลอดจนกิจกรรมการดำรงชีวิตของบุคคลให้แตกต่างจากอดีต
ดังนั้นบุคคลทุกคนในฐานะสมาชิกของสังคมสารสนเทศ (Information
Society) จึงจำเป็นต้องมีความรู้ ทักษะ
และความเข้าใจถึงศักยภาพของเทคโนโลยีสารสนเทศ
เพื่อให้สามารถดำรงชีวิตและประกอบธุรกิจอย่างมีประสิทธิภาพในอนาคต
1.1
วิวัฒนาการของสารสนเทศ
1.2
สาเหตุที่ทำให้เกิดสารสนเทศ
1.3
ความหมายของคำว่า ข้อมูล (Data )
1.4
ความหมายของสารสนเทศ ( Information )
1.5
คุณลักษณะของสารสนเทศที่ดี
1.6
คุณภาพของสารสนเทศ
1.7
บทบาทของสารสนเทศ
1.8
องค์ประกอบของระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ
1.9
ผลของเทคโนโลยีสารสนเทศ
1.10 ประโยชน์ของระบบสารสนเทศ
1.1
วิวัฒนาการของสารสนเทศ
อดีตมนุษย์ยังไม่มีภาษาที่ใช้สำหรับการสื่อสาร เมื่อเกิดมีเหตุการณ์ (Event) อะไร เกิด ขึ้น ก็ไม่สามารถถ่ายทอด
หรือเผยแพร่แก่บุคคลอื่น หรือสังคมอื่นได้ อย่างถูกต้องตรงกัน
ระหว่างผู้ส่งสารกับผู้รับสาร จึงมีการคิดใช้สัญลักษณ์ (Symbol) หรือเครื่องหมาย ทำหน้าที่สื่อ
ความหมายแทนเหตุการณ์ดังกล่าว จึงมีการใช้กฎ และสูตร (Rule & Formulation) มาใช้เพื่ออธิบายเหตุการณ์ดังกล่าวว่าเกิดมาจากสาเหตุใด
หรือเกิดมาจากสารใดผสมกับสารใด เป็นต้น จากนั้นเมื่อ มนุษย์มีภาษา
สำหรับการสื่อสารแล้ว ก็เกิดมีข้อมูล (Data) เกี่ยวกับเหตุการณ์ดังกล่าว
เกิดขึ้นมามากมาย ทั้งจากภายในสังคมเดียวกัน หรือจากสังคมอื่นๆ
เพื่อให้ได้คำตอบที่ถูกต้อง ทำให้ต้องมีการวิเคราะห์ หรือประมวลผล
ข้อมูลให้มีสถานภาพเป็นสารสนเทศ (Information) ที่จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้
หรือผู้บริโภค เมื่อผู้บริโภคมีการสะสม เพิ่มพูน สารสนเทศมากๆเข้าและมีการเรียนรู้
(Learning) จนเกิดความเข้าใจ (Understanding) ก็จะเป็นการพัฒนา
สารสนเทศที่มีอยู่ในตนเองเป็นองค์ความรู้ (Knowledge) เนื่องจากมนุษย์เป็นผู้ที่มีสติ
(สัมปชัญญะ) (Intellect) รู้จักใช้
เหตุและผล (Reasonable) กับความรู้ที่ตนเองมีอยู่ก็จะมีการพัฒนาความรู้เป็นปัญญา
(Wisdom) ในที่สุด
1.2
สาเหตุที่ทำให้เกิดสารสนเทศ
สารสนเทศเกิดมาจากสิ่งต่อไปนี้
1. เมื่อมีวิทยาการความรู้
หรือสิ่งประดิษฐ์ หรือผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ พร้อมกันนั้น ก็จะเกิด สารสนเทศมาพร้อมๆ
กันด้วย จากนั้นก็จะมีการเผยแพร่ หรือกระจายสารสนเทศ เกี่ยวกับ วิทยาการความรู้
หรือสิ่งประดิษฐ์ ผลิตภัณฑ์ ชนิดนั้นๆไปยัง แหล่งต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
2. เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์
เป็นเครื่องมือสำคัญในการผลิตสารสนเทศ เนื่องจากมี ความสะดวกในการป้อน ข้อมูล
การปรับปรุงแก้ไข การทำซ้ำ การเพิ่มเติม ฯลฯ ทำให้มีความ
สะดวกและง่ายต่อการผลิตสารสนเทศ
3. เทคโนโลยีสื่อสารยุคใหม่มีความเร็วในการสื่อสารสูงขึ้น
สามารถเผยแพร่สารสนเทศ จากแหล่งหนึ่ง ไปยัง สถานที่ต่างๆ
ทั่วโลกในเวลาเดียวกันกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริง
อีกทั้งสามารถส่งผ่านข้อมูลได้อย่างหลากหลาย รูปแบบ พร้อมๆ กันในเวลาเดียวกัน
4. เทคโนโลยีการพิมพ์ที่มีความสามารถในการผลิตสารสนเทศสูงขึ้น
สามารถผลิตสารสนเทศได้ครั้งละจำนวน มากๆ ในเวลาสั้นๆ มีสีสันเหมือนจริง
ทำให้มีปริมาณสารสนเทศใหม่ๆ เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา
5. ผู้ใช้มีความจำเป็นต้องใช้สารสนเทศเพื่อการศึกษา
เพื่อการค้นคว้าวิจัย เพื่อการ พัฒนาคุณภาพชีวิต เพื่อการ ตัดสินใจ
เพื่อการแก้ไขปัญหา เพื่อการปฏิบัติงาน หรือปรับปรุง ประสิทธิภาพการปฏิบัติงาน, การบริหารงาน ฯลฯ
6. ผู้ใช้มีความต้องการใช้สารสนเทศ
เพื่อตอบสนองความสนใจ ต้องการทราบแหล่งที่อยู่ของสารสนเทศ ต้องการเข้าถึงสารสนเทศ
ต้องการสารสนเทศที่มาจากต่างประเทศ ต้องการสารสนเทศอย่างหลากหลาย หรือต้องการ
สารสนเทศอย่างรวดเร็ว เป็นต้น
1.3
ความหมายของคำว่า ข้อมูล
จากการศึกษาพบว่ามีผู้ให้คำนิยามของคำว่าข้อมูลไว้ หลากหลาย เช่น
ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริง ภาพ (Images) หรือเสียง (Sounds) ที่อาจจะ(หรือไม่) แก้ไขปัญหา (Pertinent) หรือเป็น ประโยชน์ต่อการปฏิบัติงาน (Alter 1996 : 28)
ข้อมูล คือ ตัวแทนของข้อเท็จจริง ตัวเลข ข้อความ ภาพ รูปภาพ หรือเสียง
(Nickerson 1998 : 10-11)
ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริงที่แทนเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นภายในองค์การ
หรือสิ่งแวดล้อมทางกายภาพก่อนที่จะมีการจัด ระบบให้เป็นรูปแบบที่คนสามารถเข้าใจ
และนำไปใช้ได้ (Laudon and Laudon 1999 :8)
ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริง หรือการอภิปรายปรากฏการณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง (Haag, Cummings and Dawkins 2000 : 31)
ข้อมูล คือ สิ่งประกอบไปด้วยข้อเท็จจริง และสัญลักษณ์ (Figures) ที่มีความสัมพันธ์ (ไม่มีความหมาย หรือมี
ความหมายน้อย) กับผู้ใช้ (McLeod, Jr. and Schell 2001 : 12)
ข้อมูล คือ คำอธิบายพื้นฐานเกี่ยวกับสิ่งของ เหตุการณ์ กิจกรรม
หรือธุรกรรม ซึ่งได้รับการบันทึก จำแนก และ เก็บรักษาไว้
โดยที่ยังไม่ได้เก็บให้เป็นระบบ เพื่อที่จะให้ความหมายอย่างใดอย่างหนึ่งที่แน่ชัด
(Turban, McLean and Wetherbe 2001 : 17)
ข้อมูล ประกอบไปด้วยข้อเท็จจริง (Raw Facts) เช่น
ชื่อลูกค้า ตัวเลขเกี่ยวกับจำนวนชั่วโมงที่ทำงานในแต่ละ สัปดาห์
ตัวเลขเกี่ยวกับสินค้าคงคลัง หรือรายการสั่งของ (Stair
and Reynolds 2001 : 4)
ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริง ที่ใช้แทนเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น
และได้รับการรวบรวม หรือป้อนเข้าระบบ (เลาว์ดอน และ เลาว์ดอน 2545 : 6)
ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริง หรือสิ่งที่ก่อ หรือยอมรับว่าเป็นข้อเท็จจริง
(ข้อเท็จจริง หมายถึง ข้อความ หรือเหตุการณ์ที่ เป็นมา หรือที่เป็นอยู่จริง
(ราชบัณฑิตยสถาน 2539 : 134) สำหรับใช้เป็นหลักอนุมานหาความจริง
หรือการคำนวณ (หน้าเดียวกัน)
ข้อมูล คือ ข้อความจริงเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง โดยอาจเป็นตัวเลข
หรือข้อความที่ทำให้ผู้อ่านทราบความเป็น ไป หรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น (สุชาดา
กีระนันท์ 2542 : 4)
ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริงที่มีอยู่ในชีวิตประจำวันเกี่ยวกับบุคคล
สิ่งของ หรือเหตุการณ์ต่างๆ ที่อาจเป็นตัวเลข ตัวอักษร ข้อความ ภาพ หรือเสียงก็ได้
(จิตติมา เทียมบุญประเสริฐ 2544 : 3)
ข้อมูล คือ ข้อมูลดิบ (Raw Data) ที่ยังไม่มีความหมายในการนำไปใช้งาน
และถูกรวบรวมจากแหล่งต่างๆ ทั้งภาย ใน และภายนอกองค์การ (ณัฏฐพันธ์ เขจรนันทน์
และไพบูลย์ เกียรติโกมล 2545 : 40)
ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริง เกี่ยวกับเหตุการณ์
หรือข้อมูลดิบที่ยังไม่ผ่านการประมวลผล ยังไม่มีความหมายในการ นำไปใช้งาน
ข้อมูลอาจเป็นตัวเลข ตัวอักษร สัญลักษณ์ รูปภาพ เสียง หรือภาพเคลื่อนไหว (ทิพวรรณ
หล่อสุวรรณรัตน์ 2545 : 9)
ข้อมูล คือ ตัวอักษร ตัวเลข หรือสัญลักษณ์ใดๆ (นิภาภรณ์ คำเจริญ 2545 : 14)
สรุป ข้อมูล คือ ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเรื่องต่างๆ
ที่มีลักษณะเป็นตัวเลข ตัวอักษร สัญลักษณ์ ภาพ เสียง กลิ่น หรือมี ลักษณะประสมกัน
ชนิดของข้อมูล (Types of Data)
เราสามารถแบ่งข้อมูลออกเป็น 4 ชนิด ดังนี้ (Alter 1996 : 151-152, Stair and Reynolds 2001 : 5)
1. ข้อมูลที่เป็นอักขระ
(Alphanumeric Data) ได้แก่ ตัวเลข (Numbers)
ตัวอักษร (Letters) เครื่องหมาย (Sign)
และ สัญลักษณ์
(Symbol)
2. ข้อมูลที่เป็นภาพ
(Image Data) ได้แก่ ภาพกราฟิก (Graphic Images) และรูปภาพ (Pictures)
3. ข้อมูลที่เป็นเสียง
(Audio Data) ได้แก่ เสียง (Sounds)
เสียงรบกวน/เสียงแทรก
(Noise) และเสียงที่มีระดับ (Tones) ต่างๆ เช่น เสียงสูง เสียงต่ำ เป็นต้น
4. ข้อมูลที่เป็นภาพเคลื่อนไหว
(Video Data) ได้แก่ ภาพยนตร์ (Moving Images or Pictures)และ วีดิทัศน์ (Video)นอกจากนั้นยังพบว่ามีข้อมูลในลักษณะของกลิ่น (Scent) และข้อมูลในลักษณะที่มีการประสมประสานกัน เช่น
มีการนำเอาข้อมูลทั้ง 4
ชนิดมารวมกันเรียกว่า สื่อประสม (Multimedia) แต่ถ้ามีการประสมข้อมูลที่เป็นกลิ่นเข้าไปด้วย
เราเรียกว่า Multi-scented
กรรมวิธีการจัดการข้อมูล (Datamanipulation)
(ให้มีคุณค่าเป็นสารสนเทศ)
การจัดการข้อมูลให้มีคุณค่าเป็นสารสนเทศ
กระทำได้โดยการเปลี่ยนแปลงสถานภาพของข้อมูล ซึ่งมีวิธีการ หรือ
กรรมวิธีดังต่อไปนี้ (Kroenke and Hatch1994 : 18-20)
1. การรวบรวมข้อมูล
(Capturing/gathering/collecting Data) ที่ต้องการจากแหล่งต่างๆ
โดยการเครื่องมือ ช่วยค้นที่เป็นบัตรรายการ หรือ OPAC
แล้วนำตัวเล่มมาพิจารณาว่ามีรายการใดที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้
2. การตรวจสอบข้อมูล
(Verifying/checking Data) โดยตรวจสอบเนื้อหาของข้อมูลที่หามาได้
ในประเด็นของ ความถูกต้องและความแม่นยำของเนื้อหา ความสอดคล้องของตาราง, ภาพประกอบ หรือแผนที่ กับเนื้อหา
3. การจัดแยกประเภท/จัดหมวดหมู่ข้อมูล
(Classifying Data) เมื่อผ่านการตรวจสอบความถูกต้อง สอดคล้องกัน
ของเนื้อหาแล้ว นำข้อมูลต่างๆ เหล่านั้นมาแยกออกเป็นกอง หรือกลุ่ม ๆ
ตามเรื่องราวที่ปรากฏในเนื้อหา
4. จากนั้นก็นำแต่ละกอง
หรือกลุ่ม มาทำการเรียงลำดับ/เรียบเรียงข้อมูล (Arranging/sorting
Data) ให้เป็นไป ตามความเหมาะสมของเนื้อหาว่าจะเริ่มจากหัวข้อใด
จากนั้นควรเป็นหัวข้ออะไร
5. หากมีข้อมูลเกี่ยวกับตัวเลขจะต้องนำตัวเลขนั้นมาทำการวิเคราะห์หาค่าทางสถิติที่เกี่ยวข้อง
หรือทำการ คำนวณข้อมูล (Calculating Data) ให้ได้ผลลัพธ์ออกเสียก่อน
6. หลังจากนั้นจึงทำการสรุป
(Summarizing/conclusion Data) เนื้อหาในแต่ละหัวข้อ
7. เสร็จแล้วทำการจัดเก็บ
หรือบันทึกข้อมูล (Storing Data) ลงในสื่อประเภทต่างๆ
เช่น ทำเป็นรายงาน หนังสือ บทความตีพิมพ์ในวารสาร หนังสือพิมพ์
หรือลงในฐานข้อมูลคอมพิวเตอร์ (แผ่นดิสก์ ซีดี-รอม ฯลฯ)
8. จัดทำระบบการค้นคืน
เพื่อความสะดวกในการจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศ (Retrieving Data) จะได้
จัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศอย่างถูกต้อง แม่นยำ รวดเร็ว และตรงกับความต้อง
9. ในการประมวลผลเพื่อให้ได้มาซึ่งสารสนเทศ
จักต้องมีการสำเนาข้อมูล (Reproducing Data) เพื่อป้องกัน
ความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นกับข้อมูล ทั้งจากสาเหตุทางกายภาพ
และระบบการจัดเก็บข้อมูล
10. จากนั้นจึงทำการการเผยแพร่
หรือสื่อสาร หรือกระจายข้อมูล (Communicating/disseminating
Data) เพื่อให้ผลลัพธ์ที่ได้ถึงยังผู้รับ หรือผู้ที่เกี่ยวข้อง
การจัดการข้อมูลให้มีสถานภาพเป็นสารสนเทศ (Transformation Processing) ในความเป็นจริงแล้วไม่จำเป็นที่
จะต้องทำครบ ทั้ง 10 วิธีการ
การที่จะทำกี่ขั้นตอนนั้นขึ้นอยู่กับ ข้อมูลที่นำเข้ามาในระบบการประมวลผล
หากข้อมูลผ่าน ขั้นตอน ที่ 1 หรือ 2 มาแล้ว พอมาถึงเรา เราก็ทำขั้นตอนที่ 3 ต่อไปได้ทันที
แต่อย่างไรก็ตามการให้ได้มาซึ่งผลลัพธ์ที่มี คุณค่า
จักต้องทำตามลำดับดังกล่าวข้างต้น ไม่ควรทำข้ามขั้นตอน ยกเว้นขั้นตอนที่ 5 และขั้นตอนที่ 6
กรณีที่เป็นข้อมูล เกี่ยวกับตัวเลขก็ทำขั้นตอนที่ 5
หากข้อมูลไม่ใช่ตัวเลขอาจจะข้ามขั้นตอนที่ 5
ไปทำขั้นตอนที่ 6 ได้เลย
เป็นต้น ผลลัพธ์ หรือผลผลิตที่ได้จากการประมวลผล หรือกรรมวิธีจัดการข้อมูล
ปรากฏแก่สังคมในรูปของสื่อประเภทต่างๆ เช่น เป็น หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ์
ซีดี-รอม สไลด์ แผ่นใส แผนที่ เทปคลาสเซท ฯลฯ แต่อย่างไรก็ตามไม่ได้หมายความว่า
ผลผลิต หรือผลลัพธ์นั้นจะมีสถานภาพเป็นสารสนเทศเสมอไป
สารสนเทศ คือ เรื่องราว ความรู้ต่างๆ
ที่ได้จากการนำข้อมูลมาประมวลผลด้วยวิธีการอย่างใดอย่างหนึ่ง และมี
การผสมผสานความรู้ หรือหลักวิชาที่เกี่ยวข้อง หรือความคิดเห็น ลงไปด้วย (กัลยา
อุดมวิทิต 2537 :3)
สารสนเทศ คือ ข้อความรู้ที่ประมวลได้จากข้อมูลต่าง ๆ
ที่เกี่ยวข้องในเรื่องนั้นจนได้ ข้อสรุป เป็นข้อความรู้ที่
สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ โดยเน้นที่การเกิดประโยชน์
คือความรู้ที่เกิดขึ้นเพิ่มขึ้นกับผู้ใช้(สุชาดา กีระนันท์ 2542 : 5)
